Choroby męskich narządów płciowych

Męskość ma wiele definicji, ale w każdej jest pierwiastek strony seksualnej. W społeczeństwie panuje powszechna opinia, że w pełni sprawny fizycznie mężczyzna może uprawiać seks zawsze, wszędzie i z każdym. A jeśli tak nie jest to… nie jest już 100% mężczyzną. Z powodu takich mitów cierpi bardzo wielu mężczyzn, bo jeśli tylko pojawia się schorzenie związane z ich „męskością”, to ich samoocena spada gwałtownie.

Choroby genitaliów i układu płciowego należą do grupy schorzeń, o których pacjent publicznie nie mówi bo „wstyd chorować na coś, co obniża moją męskość”. Powoduje to, że chory rzadko decyduje się, aby pójść do lekarza ze swoim problemem, a jeśli już do niego trafi, to rozmowa na ten temat jest zwykle dla pacjenta dość krępująca. Świadomość społeczna rośnie z każdym rokiem, ale dla wielu mężczyzn zdrowie seksualne to wciąż temat tabu, którego z nikim się nie porusza, nawet z lekarzem. Późna diagnoza, a przez to późne leczenie czasami powoduje nieodwracalne skutki. Dlatego tak istotna jest pilna wizyta u urologa, androloga lub seksuologa (zależnie od rodzaju choroby), aby lekarz ocenił, jak poważne jest dane schorzenie.

Poniżej lista kilku najczęstszych schorzeń męskiego układu moczowo-płciowego, które mają istotny wpływ na życie i zdrowie seksualne mężczyzn. Część z nich to choroby nowotworowe, które wymagają pilnej diagnostyki i radykalnego leczenia. Część to choroby infekcyjne i zapalne, które mogą przenosić się drogą płciową. Właściwa profilaktyka i unikanie ryzykownych zachowań oraz przygodnych, niezabezpieczonych kontaktów seksualnych pozwala zmniejszyć ryzyko zachorowania na nie.

Stulejka

Przewężenie napletka wrodzone (u chłopców) lub nabyte (pozapalne lub w wyniku innych schorzeń). Odsłonięcie żołędzi jest utrudnione i bolesne w stanie wzwodu lub także w stanie zwiotczenia, a nawet całkowicie niemożliwe. Stulejka powoduje utrudnienie utrzymania higieny genitaliów, bolesną erekcję w czasie stosunku lub masturbacji oraz ryzyko powstania załupka.
Leczenie: obrzezanie częściowe, całkowite lub plastyka napletka.

Załupek

Powstaje, gdy mocno przewężony napletek (stulejka) zostanie na siłę w czasie wzwodu ściągnięty poniżej żołędzi i uciska naczynia krwionośne doprowadzające krew do żołędzi. Załupek jest stanem ostrym (pilnym), gdyż jego pozostawienie (brak odprowadzenia napletka powyżej żołędzi) może spowodować niedokrwienie, martwicę, a w konsekwencji utratę części prącia! W tej sytuacji niezwłoczna pomoc medyczna jest konieczna!

Krótkie wędzidełko

Struna skórna na brzusznej stronie żołędzi prącia pomiędzy ujściem zewnętrznym cewki moczowej, a szwem prącia. Jeśli struktura ta jest zbyt krótka, może powodować ból lub dyskomfort w czasie stosunku lub masturbacji, a jego zerwanie w czasie seksu powoduje krwawienie z prącia.
Leczenie – chirurgiczne wydłużenie (elongacja) krótkiego wędzidełka.

Grudki perliste

Niewielkie wypustki skórne na koronie żołędzi, które czasami mogą przypominać „włoski skórne” jeśli są dość długie. Jest to wariant prawidłowej anatomii, a leczenie polegające na usunięciu laserowym lub elektrokoagulacją wykonywany jest tylko ze względów estetycznych.

Skrzywienie prącia wrodzone występuje u większości mężczyzn, a niewielkie odchylenie w prawo, lewo, górę czy dół jest niemalże normą. Nabyte skrzywienie prącia najczęściej powstaje na tle stwardnienia plastycznego prącia (ch. Peyronie) i może powodować znaczne zmiany kształtu prącia, utrudniające lub uniemożliwiające współżycie.
Leczenie zależne jest głównie od stopnia skrzywienia, jego skomplikowania, obecności zaburzeń erekcji, preferencji chorego i lekarza.

Żylaki powrózka nasiennego

Nadmierne poszerzenie żył splotu wiciowatego wokół jądra, nazywane także żylakami moszny. W zdecydowanej większości występuje po stronie lewej, rzadziej po prawej lub obustronnie. Powoduje cofanie się ciepłej krwi z jamy brzusznej w okolicę jąder, a przez to obniżenie płodności poprzez wzrost temperatury jądra i pogorszenie spermatogenezy (produkcji plemników) lub bóle w trakcie i po wysiłku fizycznym.
Leczenie – operacyjnie (klasycznie, laparoskopowo, mikrochirurgicznie) lub embolizacja żylaków przez radiologa interwencyjnego.

Gromadzenie się płynu wokół jądra, powstanie torbieli z płynem w najądrzu powodujące wzrost wielkości moszny i dyskomfort w czasie seksu, chodzenia, jazdy na rowerze itp.
Leczenie – operacyjne.

Zaburzenia erekcji

Trudność w osiągnięciu i/lub utrzymaniu wzwodu lub pogorszenie sztywności prącia w czasie erekcji. Może spotkać mężczyznę w każdym wieku, może mieć podłoże organiczne (choroby naczyń lub nerwów, zaburzenia hormonalne) i komponentę psychogenną (wpływ psychiki chorego na erekcję prącia).  Wymaga szerokiej diagnostyki i spojrzenia na problem całościowo. Może wyprzedzać o kilka lat poważne schorzenia kardiologiczne (np. zawał serca, ostry zespół wieńcowy).
Leczenie – zależne od przyczyn, w tym psychoterapia, leczenie farmakologiczne i operacyjne.

Wytrysk przedwczesny

Wytrysk poniżej 1 minuty od momentu wprowadzenia prącia do pochwy lub wg innej definicji: wytrysk szybciej niż by mężczyzna chciał. Może pojawić się okresowo z powodu nadmiernego stresu lub innych schorzeń albo trwać od początku życia seksualnego jako wrodzony.
Leczenie – techniki behawioralne, leczenie farmakologiczne lub operacyjne.

Niepłodność

Brak ciąży w ciągu 12 miesięcy regularnego współżycia. Przyczyna niepłodności może być po stronie mężczyzny, kobiety lub obojga partnerów, dlatego diagnostyka powinna zawsze obejmować obie strony. Przyczyna może być modyfikowalna, wówczas celem leczenia jest optymalizacja potencjału płodnościowego obojga partnerów poprzez usunięcie wszystkich przyczyn i schorzeń mających negatywny wpływ na płodność lub gdy jest niemożliwa do usunięcia, wówczas leczenie wykorzystuje alternatywne metody (rozród wspomagany, adopcja).

Andropauza i hipogonadyzm

Hipogonadyzm to obniżenie lub brak męskich hormonów płciowych wynikający z pierwotnej niewydolności jąder, wtórnie z niedoczynności przysadki lub podwzgórza albo jako częściowa lub całkowita niewrażliwość na androgeny (męskie hormony płciowe). Termin andropauza określa występujący w podeszłym wieku zespół chorobowy związany z obniżeniem poziomu testosteronu i wieloma objawami klinicznymi z tym związanymi. Andropauza jest pewną odmianą hipogonadyzmu, ale termin niefortunnie został utworzony jako kalka językowa od menopauzy, chociaż nie mamy tutaj do czynienia z „pauzą”, czyli jasno określoną w czasie sytuacją. Androgeny, w tym głównie testosteron, odpowiadają za wiele kluczowych dla mężczyzny funkcji, m.in. erekcję, libido, samopoczucie, energię do działania, utratę/rozwój tkanki mięśniowej, ale także przebudowę kości czy też męskie cechy płciowe. Jednakże w czasach kultu ciała i sprawności fizycznej wielu mężczyzn błędnie ulega „mitowi testosteronu” i niesłusznie obciąża go winą za złe samopoczucie i obniżenie sprawności seksualnej. Powoduje to albo skuszenie się na przyjmowanie sterydów anabolicznych w celu rozbudowy masy mięśniowej, albo wielokrotne kontrolowanie poziomu testosteronu i uzależnianie się od jego wyniku. Obie sytuacje przynoszą więcej kłopotów niż korzyści.

BPH i LUTS

BPH (ang. Benign Prostatic Hyperplasia), czyli łagodny rozrost gruczołu krokowego oraz LUTS (ang. Lower Urinary Tract Syndrome), czyli zespół objawów z dolnych dróg moczowych to schorzenia związane ze stopniowym zwiększaniem się prostaty wraz z wiekiem mężczyzny i powodującym zaburzenia oddawania moczu, m.in. osłabienia strumienia moczu, a nawet oddawanie „na raty” lub kroplami, wyczekiwanie na mikcję, parcia naglące, popuszczanie moczu czy nycturię, czyli nocne przebudzanie się i wstawanie w celu oddania moczu. Nasilenie objawów postępuje wraz z czasem, a przez to stopniowo pogarsza jakość życia mężczyzn, w skrajnych sytuacjach doprowadzając do zatrzymania moczu oraz wyłączając ich całkowicie z życia społecznego i seksualnego.
Leczenie – farmakologiczne (długotrwałe) albo operacyjne (obciążone ryzykiem zabiegu, ale przynoszące szybką i znaczną poprawę).

Zakażenia, infekcje, zapalenia, choroby przenoszone drogą płciową

Ze względu na kontakty płciowe, lokalizację ujścia cewki moczowej i bliskość odbytu genitalia są szczególnie narażone na wszelkiego rodzaju infekcje i zapalenia. W ich skład wchodzą:

• zakażenia układu moczowego;
• stany zapalne napletka, żołędzi, prącia;
• choroby przenoszone drogą płciową: bakteryjne, wirusowe, grzybicze, pasożytnicze (w tym weneryczne) (ang. STD – Sexually Transmitted Diseases), m.in. chlamydioza, kiła, rzeżączka, wrzód weneryczny, opryszczka narządów płciowych, rzęsistkowica, świerzb, wszawica łonowa i inne;
• choroby zakaźne, m.in. HIV/AIDS, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C (WZW B, WZW C), kłykciny (HPV).

W przypadku stwierdzenia zmian lub objawów mogących świadczyć o wymienionych schorzeniach wizyta u specjalisty jest konieczna. Urolog zajmuje się głównie infekcjami układu moczowego, dermatolog schorzeniami skóry narządów płciowych, zaś specjalista chorób zakaźnych pomoże w STD, HIV czy WZW.

Rak jądra

Nowotwór jądra dotyczy głównie młodych mężczyzn, gdyż szczyt zachorowań występuje w 20.- 40. roku życia. Choroba postępuje dość szybko, dlatego wizyta u specjalisty powinna odbyć się niezwłocznie po zauważeniu przez chorego zmiany w jądrze. Opóźnienie wizyty o kilka tygodni czy miesięcy może diametralnie zmienić rokowanie i szansę wyleczenia. Leczenie to zwykle orchidektomia (wycięcie jądra) oraz chemioterapia i/lub radioterapia. Najlepszą profilaktyką jest samobadanie jąder jeden raz w miesiącu, aby sprawdzić, czy nie ma żadnych guzków, stwardnień, zmian kształtu, wielkości czy konsystencji jądra.

Rak prącia

Szczyt zachorowań występuje u chorych po 50. roku życia i najczęściej objawia się zmianą skórną na prąciu, która nie ustępuje, mimo stosowania maści i kremów z antybiotykiem czy przeciwgrzybicznych, rzadziej ewidentną guzowatą zmianą nowotworową prącia. Ważne, by zgłosić się do lekarza urologa na początku, po zaobserwowaniu nietypowych zmian na prąciu, a nie dopiero, gdy utrudnione jest oddawanie moczu lub współżycie.
Leczenie – usunięcie samej zmiany, części lub całości prącia, limfadenektomia, chemio- i radioterapia zależnie od typu i zaawansowania nowotworu.

Rak stercza

Rak gruczołu krokowego to najczęstsza, tuż po raku płuca, choroba nowotworowa mężczyzn. Rocznie w Polsce wykonuje się około 4500 radykalnych prostatektomii, czyli wycięcia gruczołu krokowego wraz z pęcherzykami nasiennymi i węzłami chłonnymi. W przypadku podejrzenia raka stercza wykonuje się biopsję gruczołu krokowego w celu pobrania wycinków do oceny histopatologicznej. Leczenie uzależnione jest od typu raka, stopnia złośliwości, stopnia zaawansowania miejscowego (w obrębie stercza i tkanek okolicznych), przerzutów do węzłów chłonnych, kości i innych organów oraz preferencji chorego. Wstępna diagnoza opiera się na badaniu poziomu PSA (ang. Prostate Specific Antigen – antygen specyficzny dla prostaty), badaniu palcem gruczołu krokowego przez odbytnicę (badanie per rectum) oraz na badaniu USG sondą przezodbytniczą (TRUS – ang. transrectal ultrasound). Jak w każdym nowotworze ważne jest wczesne wykrycie choroby i podjęcie odpowiedniego leczenia.

Urazy/amputacje genitaliów

Dochodzi do nich najczęściej w wyniku wypadków komunikacyjnych, głównie na motocyklu lub rowerze, ale także w czasie pośpiechu i przytrzaśnięcia zamkiem od spodni lub podczas gwałtownych praktyk seksualnych (forsowna masturbacja, „ostry seks”). Najczęściej mamy do czynienia z urazami powierzchownymi skóry prącia i moszny, pęknięciem jądra, złamaniem prącia lub urazu okrakiem (ang. straddle injury) całej okolicy krocza. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości, iż nie jest to tylko lekkie otarcie naskórka, kontrola lekarska jest konieczna, gdyż nierzadko pilny zabieg może uratować jądro, prącie i zachować funkcję erekcyjną.

Ciała obce (wstrzyknięcie, nakładanie)

Spektrum pomysłów pacjentów w zakresie, co można zrobić ze swoim prąciem, jest nieograniczone. Dlatego warto zastanowić się nie dwa, a kilka razy, zanim założy się na prącie cokolwiek z otworem (np. obrączka, śruba, butelka itp.), gdyż po uzyskaniu wzwodu lub obrzęku prącia wyjęcie prącia często jest niemożliwe bez pomocy lekarza, a czasem także straży pożarnej ze specjalistycznym sprzętem. Kompleks małego członka lub chęć taniego powiększenia prącia popycha mężczyzn to samodzielnego lub „przez znajomego” wstrzykiwania w prącie różnych substancji, m.in. silikonu technicznego, oliwy, olejów, parafiny, pianki montażowej itp. Najczęściej kończy się to trwałą deformacją prącia, koniecznością operacji i usunięcia nie tylko obcej substancji, ale także części lub całości skóry prącia lub całego członka.

Priapizm

Priapizm to przedłużony powyżej 4 godzin wzwód prącia, nieustępujący pomimo zaprzestania stymulacji seksualnej. W takim przypadku mężczyzna powinien niezwłocznie udać się do szpitala, gdyż każda kolejna godzina pełnego wzwodu to ryzyko niedokrwienia, niedotlenienia tkanek ciała jamistego prącia i powstania nieodwracalnych zmian skutkujących pogorszeniem lub całkowitą utratą erekcji. Dlatego długotrwały wzwód powinien raczej martwić chorego, niż mylnie cieszyć supersprawnością seksualną.

Choroby sutka/ginekomastia

Ginekomastia to powiększenie gruczołów piersiowych u mężczyzn, zwykle na tle rozrostu tkanki gruczołowej lub tłuszczowej u osób otyłych. Po wykluczeniu zmian o charakterze nowotworowym, badaniach hormonalnych i ultrasonografii piersi oraz ewentualnej biopsji gruczołu, można albo pozostawić do obserwacji i akceptacji przez chorego większych piersi, albo wdrożyć leczenie hormonalne i/lub operacyjne wykonywane przez chirurga plastyka. Rak męskiego sutka jest niezwykle rzadki, ale profilaktyka poprzez okresowe (1 raz w miesiącu) samobadanie palpacyjne piersi pozwala wychwycić chorobę we wczesnym stadium.

Jak widać lista potencjalnych schorzeń jest długa, a i tak niepełna. Powyższe schorzenia nie wyczerpują listy wszystkich możliwych chorób męskich narządów płciowych. Zapoznanie się z nimi daje szansę na uświadomienie sobie, jakie potencjalne zagrożenia mogą czekać na mężczyzn w zakresie genitaliów i ich zdrowia seksualnego. Powyższa lista to choroby organiczne, ale jest jeszcze mnóstwo schorzeń i zaburzeń natury psychicznej, które niewątpliwie mają wpływ na życie seksualne. Najważniejszym pozostaje baczna obserwacja swojego ciała, czujność w zauważeniu nowych zmian, a w przypadku ich zaistnienia pilna konsultacja specjalistyczna.

Świadomość potencjalnych zagrożeń jest podstawą do prowadzenia samobadania i odpowiedniej profilaktyki zdrowia seksualnego. Poznanie choć odrobiny anatomii i fizjologii układu moczowo-płciowego pozwala na zrozumienie reakcji i objawów seksualnych, dlatego gorąco zachęcam każdego mężczyznę do zgłębienia tematu i poczytania choć kilku treści w ww. temacie z wiarygodnych źródeł w Internecie czy książkach. Oczywiście nie należy popadać w hipochondrię, a zdrowy rozsądek w poszukiwaniu u siebie objawów chorobowych to coś, co zawsze się przyda. Kluczem do zdrowia seksualnego mężczyzn powinno być zdanie: „Jestem mężczyzną świadomym potencjalnych zagrożeń mojego zdrowia seksualnego, dlatego obserwuję siebie, prowadzę odpowiednią profilaktykę zdrowotną i podejmuję niezwłocznie diagnostykę i leczenie chorób układu moczowo-płciowego”.

Autor:
dr n.med. Piotr Paweł Świniarski
Specjalista urolog, androlog, seksuolog