Leczenie transpłciowości
W Polsce osoby transpłciowe można leczyć po osiągnięciu przez nie 18-go roku życia.
Leczenie jest wieloetapowe, poniżej opisano każdy etap.
Etap I – Diagnoza.
Na etapie diagnozy wykonuje się badanie lekarskie seksuologiczne i psychiatryczne oraz badania psychologiczne (często uzupełnione testami osobowości, oceną cech płci psychologicznej, i in.), jak również konsultacje urologiczną lub ginekologiczną (w zależności od płci morfologicznej), endokrynologiczną, a w uzasadnionych przypadkach badania genetyczne.
Zdarza się, że pragnienie zmiany płci ma inne, niż transpłciowość, przyczyny – wśród nich mogą być m.in.: choroba psychiczna, padaczka, głębokie zaburzenia osobowości. Na tym etapie przyczyny te są identyfikowane i w zależności od nich, proponowane odpowiednie leczenie.
Tylko transpłciowość pacjenta jest wskazaniem do leczenia, którego finalnym etapem jest chirurgiczna zmiana płci.
Identyfikacja płciowa (płeć psychiczna) jest stała i niezmienna. Nie jest możliwe, aby osoba transpłciowa zmieniła swój sposób odczuwania i zaakceptowała swoją budowę ciała. Brak pomocy, bardzo często prowadzi do wtórnych zaburzeń psychicznych – depresji, a nawet samobójstw. Nieleczona transpłciowość jest istotnym czynnikiem samobójstwa. Jedynym sposobem pomocy osobom transpłciowym jest leczenie, opisane poniżej.
Etap II – Leczenie hormonalne.
U transpłciowych mężczyzn (transpłciowość kobieta/mężczyzna – K/M) podaje się testosteron w odpowiednich, indywidualnie dobranych dawkach, kontrolując jednocześnie jego poziom oraz co pewien czas inne parametry biochemiczne (morfologię krwi, poziom glukozy, Alat, Aspat).
Wynikiem tego leczenia jest maskulinizacja ciała (nabywanie cech męskich) – pojawia się owłosienie typu męskiego, męska muskulatura, zanik kobiecej tkanki tłuszczowej, skóra staje się grubsza, obniża się tembr głosu. Leczenie testosteronem prowadzi też do przerostu łechtaczki, co w późniejszym etapie jest korygowane chirurgicznie.
U transpłciowych kobiet (transpłciowość M/K) podaje się estrogeny oraz antyandrogeny (leki blokujące działanie testosteronu, wydzielanego przez jądra). Wynikiem tego jest feminizacja ciała (nabieranie cech żeńskich) – powiększają się piersi, pojawia się kobiecy rozkład tkanki tłuszczowej, skóra staje się cieńsza, następuje zanik męskiego owłosienia. Jednocześnie pojawiają się też zaburzenia erekcji i ejakulacji, co w przypadku tych pacjentów jest reakcją pożądaną.
Leczenie hormonalne wymaga oceny wskazań i przeciwwskazań, okresowych kontroli. Powinno być prowadzone przez doświadczony zespół lekarzy oraz być prowadzone do końca życia. Zaprzestanie przyjmowania leków hormonalnych powoduje cofanie się wywołanych przez nie zmian morfologicznych.
Etap III – Test realnego życia.
Jest to około dwuletni okres, w którym pacjent funkcjonuje jako osoba o płci zgodnej ze swoją płcią psychiczną. W tym okresie, dzięki leczeniu hormonalnemu wygląd pacjenta bardziej odpowiada jego oczekiwaniom, za wyjątkiem narządów płciowych. Jest to okres niezbędny do tego, aby pacjent ocenił swoje funkcjonowanie w roli płci zgodnej z odczuwaną i oczekiwaną. Jeśli w przebiegu tego etapu nie pojawiają się poważne problemy natury psychologicznej, pacjent zostaje zakwalifikowany do kolejnych etapów – sądowej zmiany płci oraz zabiegu chirurgicznego, który niesie ze sobą nieodwracalne zmiany.
Etap IV – Sądowa procedura zmiany płci metrykalnej.
W obecnym stanie prawnym w Polsce, osoba transpłciowa, może złożyć pozew do sądu o zmianę płci metrykalnej. Powództwo wytacza się przeciwko swoim rodzicom w oparciu o art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego. Dla wielu osób postępowanie takie jest bardzo stresujące, dlatego warto, aby bardziej dostosować prawo do potrzeb osób transpłciowych. Sąd, przychylając się do pozwu nanosi poprawkę w akcie urodzenia, w oparciu o który wydawany jest nowy, skorygowany dowód osobisty.
Etap V – zabieg chirurgiczny.
Ostatnim etapem leczenia jest chirurgiczna korekta narządów płciowych.
U transpłciowych kobiet usuwa się prącie, mosznę i jądra, wytwarza się pochwę, łechtaczkę i wargi sromowe. Podczas odrębnego zabiegu wszczepia się w piersi implanty oraz wykonuje mniejsze zabiegi plastyczno-kosmetyczne w obrębie twarzy i szyi.
U transpłciowych mężczyzn wykonuje się histerektomię (usunięcie macicy) z owariektomią (usunięcie jajników) i waginektomią (usunięcie pochwy) oraz mastektomię (chirurgiczną amputację piersi) oraz rekonstrukcję jabłka Adama i inne zabiegi plastyczno-kosmetyczne w obrębie górnej połowy ciała. Wytwarza się również mosznę i prącie wraz z odtworzeniem dolnych dróg moczowych (cewki moczowej) i wyprowadzeniem cewki na szczyt członka, tak, aby można było oddawać mocz w pozycji stojącej. Ostatecznie wszczepia się protezy jąder oraz protezę prącia, a tak naprawdę protezę ciał jamistych, umożliwiając pacjentowi osiąganie erekcji i podejmowania normalnego życia płciowego. Niektórzy chorzy rezygnują z wytworzenia męskiej cewki moczowej pozostawiając ujście cewki poniżej łechtaczki, zaś wyjątkowo decydują się na metoidioplastykę, czyli uformowanie przerośniętej łechtaczki w mikroprącie.
Leczenie zabiegowe jest jedno- lub wieloetapowe. Jeśli wszystkie zmiany chirurgiczne są przeprowadzone podczas jednego zabiegu, trwa on dość długo i jest bardzo znacznym obciążeniem dla organizmu, gdyż każdy z elementów operacji może się powikłać, niemniej jednak jednorazowy zabieg daje najbardziej spektakularne efekty. Jednakże najczęściej leczenie chirurgiczne jest podzielone na kilka etapów, dzięki czemu organizm ma czas na wygojenie ran i w razie powikłań możliwość odczekania z kolejnym etapem do pełnego powrotu do zdrowia.
Autor:
dr n. med. Maciej Klimarczyk
specjalista psychiatra, seksuolog
