Mieć jaja… czyli po co nam jądra.
Jądra, jaja, klejnoty, skarby,… Określeń tyle ilu mężczyzn na świecie. No właśnie tylko po co nam one właściwie potrzebne? Jądra fizjologicznie spełniają swoje dwie podstawowe funkcje: rozrodczą i endokrynną. Skupmy się chwilę na każdej z nich.
Funkcja rozrodcza to produkcja haploidalnych męskich komórek rozrodczych (plemników). Haploidalnych (1n) czyli zawierających 23 chromosomy (z pojedynczym chromosomem płciowym X lub Y) w odróżnieniu od wszystkich pozostałych komórek organizmu zawierających diploidalny zestaw chromosomów (2n) czyli 46 sztuk razem z chromosomami płciowymi XY. Komórki płciowe są oddzielone od krwi specjalną barierą uniemożliwiającą im kontakt z własnym układem immunologicznym. W przypadku naruszenia tej bariery własne plemniki mogą być rozpoznane przez układ odpornościowy jako „obcy” i może dojść do produkcji przeciwciał przeciw własnym plemnikom. Sytuacja taka może prowadzić do obniżenia płodności. Sama spermatogeneza to blisko trzymiesięczny dość wrażliwy proces zależny od bardzo wielu czynników, łatwo ulegający pogorszeniu pod wpływem zmian hormonalnych, zanieczyszczenia środowiska czy przyjmowanych leków. Aby doszło do prawidłowej spermatogenezy, jądra od czasu poczęcia muszą przejść wiele przemian w budowie i zmiany lokalizacji w organizmie. Zaburzenia tego procesu w okresie ciąży, dzieciństwa lub dojrzewania może skutkować zaburzeniem produkcji plemników, a nawet azoospermią (brakiem plemników w nasieniu).
Funkcja endokrynna wiąże się z produkcją męskich hormonów płciowych (androgenów), w tym najważniejszego jego przedstawiciela: testosteronu. Biosynteza testosteronu przez jądra płodu rozpoczyna się już w 9 tygodniu życia płodowego. Jego odpowiednio wysoki wzrost stężenia we krwi stymuluje przemieszczenie się jąder z jamy brzusznej do moszny i wpływa na wykształcenie się w pełni męskiej płci gonadalnej, somatycznej, a także „męskiej płci mózgu”. Jego wpływ na rozwój męskiego płodu jest nie do przecenienia. W okresie dzieciństwa poziom testosteronu jest niski, ale w okresie dojrzewania znów jego poziom znacznie się podnosi stymulując wzrost, wykształcenie i rozwój męskich cech płciowych, np. zarost na twarzy i genitaliach, mutacja głosu, rozrost obręczy barkowej, rozwój jąder i prącia. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej testosteron jest wciąż potrzebny mężczyznom by ich mięśnie się rozwijały, by mieli siłę i napęd do działania, by mieli popęd płciowy i erekcję, ale także przyczynia się do typowo męskich zachowań jak agresywność, współzawodnictwo czy podejmowanie ryzyka.
Jak widać obie funkcje są bardzo ważne i istotne z punktu widzenia zdrowia mężczyzny. Są one także współzależne, gdyż testosteron ma bardzo istotny wpływ na dojrzewanie jąder i produkcję nasienia. Jeśli jest go za mało (np. hipogonadyzm) lub za dużo (np. suplementacja w kulturystyce), wtedy jakość i ilość nasienia spada powodując zaburzenia płodności.
Z punktu widzenia ewolucji rozsądniej byłoby schować tak cenne organy jakimi są jądra wewnątrz organizmu. Jednakże optymalna temperatura do produkcji nasienia jest o ok. 4 stopnie niższa niż temperatura ciała człowieka (czyli 36-37°C), dlatego natura wyprowadziła je na zewnątrz, czyniąc przez to bardziej wrażliwymi na urazy zewnętrzne. Dlatego przypadkowe kopnięcie lub upadek okrakiem (ang. straddle injury) na słupek, płot czy ramę roweru nie powinno być lekceważone, bo poza ostrym bólem w okolicy krocza, może skutkować bardzo poważnym następstwami dla zdrowia poszkodowanego przez resztę jego życia (np. uraz jądra, uraz prącia, zaburzenia erekcji, itp.) Po takim zdarzeniu wizyta u urologa lub androloga jest wysoce zalecana.
Autor:
Dr n. med. Piotr Paweł Świniarski
Specjalista urolog, androlog, seksuolog
